Diş Protezleri
Diş Protezi Nedir?
Diş protezi, kaybedilen bir ya da birkaç diş yerine kullanılabileceği gibi tüm dişlerin yerine de kullanılabilir. Ancak diş protezi uygulamalarında hastanın ağzında kalan mevcut dişlerin korunması ön plandadır.
Kaybedilen dişlerin yerine koyulan diş protezi kişiye özel olarak üretilir. Hastanın kişisel ihtiyaçları doğrultusunda üretilen diş protezinin kişinin ağzına tam uyum sağlaması, doğal görünmesi ve kolay kullanım özelliğine sahip olması gerekir.
Diş protezi, kişinin kemik rengine en uygun tonlarda üretilir. Böylece kişinin protez diş rengi, doğal bir görünüme sahip olur. Diş protezi uygulamasında temel amaç kişinin kaybedilen çiğneme fonksiyonunun geri kazanılmasıdır. Kişinin çiğneme etkinliğinin geri kazanılmasıyla birlikte yaşam kalitesi de arttırılır. Tüm bunların yanı sıra kırılmış, rengi değişmiş ya da şekil bozukluğu olan dişlerin yarattığı psikolojik etkiler de ortadan kaldırılmış olur.
Protez Diş Türleri Nelerdir?
Sindirim sisteminin önemli bir parçası olan dişler, insan sağlığı açısından son derece önemlidir. Diş tedavisinde en son tercih edilmesi gereken diş protezleri çoğunlukla diş çürümesi, dişin kırılması ya da dolgunun yetersiz kalması gibi diş kayıplarına neden olan durumlarda uygulanır. Farklı bir deyişle dişte var olan rahatsızlık, uygulanan tedaviyle düzeltilemeyecek boyuttaysa kişi, diş protezi tedavisinden faydalanabilir. Protez uygulamasında kişinin var olan sağlıklı dişlerinin korunması esastır. Diş protezlerinin genel anlamda sabit ve hareketli olmak üzere iki farklı türü bulunur:
Sabit Diş Protezi
Ağız içine yapıştırılarak uygulanan sabit diş protezleri, kişinin kendi isteğiyle çıkarılamaz. Çoğunlukla diş kaybı az olan kişilere uygulanan sabit diş protezi, kişinin kendi dişi kullanılarak üretilir. Mevcut dişin kesilerek küçültülmesiyle başlayan işlemin ardından kişinin var olan dişinin üzeri kaplanır ve ardından üzerine protez monte edilir. Farklı materyallerden üretilebilen sabit protezlerin hazırlanıp yerine takılması yaklaşık 10 gün kadar sürer ve bu süre boyunca kişinin 4 ila 5 kez diş hekimine gitmesi gerekir. Kullanılan materyale göre farklı kullanım ömrüne sahip olan sabit protezlerin uygulanması için öncelikle kişinin dişi küçültülür ve ardından hassas ölçü alınır. Hasta ile birlikte uygulanacak diş protezinin rengine karar verilir. Bu noktada önemli olan mevcut dişler ile birebir aynı tona sahip protezin uygulanmasıdır. Bir sonraki ziyarette ise model üzerinde hazırlanan protezin provası yapılır. Ardından, hazırlanan dişin diğer dişler ve çevre dokularla olan teması ayrıntılı şekilde incelenir. Daha sonra diş protezi tekrar hasta üzerinde prova edilir ve rahatsızlık veren bir durum yoksa protez, diş üzerine sabitlenir. Yapıştırıcının artıkları temizlenir ve hasta, dişin kulanım ömrü ve ağız bakımı konusunda ayrıntılı olarak bilgilendirilir. Sabit diş protezinde çiğneme daha rahattır. Kişinin konuşmasına ve görünümüne olumlu katkıda bulunur. Gelişen diş protez teknolojisi sayesinde günümüzde sıklıkla zirkonyum ve laminate restorasyonlar uygulanmaktadır:
Zirkonyum Restorasyonlar: Beyaz tonlarına sahip metal bir element olan zirkonyum, günümüzde en sık tercih edilen sabit diş protezi materyalidir. Zirkonyum kaplama dişler, işlevsellik ve estetik sağlarken, sağlamlığı ile de ön plandadır. İstenilen renk tonunda ve ışık geçirgenliğinde işlenebilir. Metal alerjisi olan kişilerde uygulanabilen zirkonyum kaplama diş protezleri, pürüzsüz ve doğal bir parlaklığa sahiptir. Mine kaybı olan dişlere, implant üzeri protezlerde, ortodontik tedavinin mümkün olmadığı diş çapraşıklığı veya ayrılıklarında güvenle uygulanabilir.
Laminate Restorasyonlar: Dişin ön yüzüne, ince yaprak şeklinde porselen yapıştırılarak uygulanan laminate restorasyon işleminde, dişlere müdahale son derece azdır. Yalnızca ön dişlere uygulanabilen laminate restorasyon, dişlerde oluşan renk değişimlerinin kapatılması, mevcut boşlukların gizlenmesi, kırık nedeniyle oluşan görünümün düzeltilmesi gibi nedenlerle uygulanabilir.
Hareketli Diş Protezi
Eksik dişlerin yerini alabilen aparey olarak tanımlanabilen hareketli diş protezleri, hastanın kendisi tarafından takılıp çıkarılabilir. Doğal dişlerin olduğu fakat sabit protez için yeterli desteğin olmadığı vakalarda uygulanır. Uygulama sırasında var olan dişlerden ve dokulardan destek alınır. Hareketli protezlerin 4 farklı çeşidi bulunur:
Total Protezler: Kişinin ağzında hiç diş bulunmadığında tercih edilen total protez, alt ve üst çeneye ayrı ayrı uygulanır ve mevcut kemik dokusu ile desteklenir. Halk arasında takma diş olarak da bilinen total protez, çoğunlukla akrilikten üretilir. Kişinin ağız ölçülerine özel olarak üretilen total protez ilk takıldığında ağız içinde yabancılık, dudak ve yanaklarda doluluk hissedilmesi son derece normaldir. Alt protez çoğunlukla üst proteze göre daha fazla hareket eder. Dolayısıyla alt proteze alışmak daha uzun sürebilir. Salgı bezlerinin uyarılmasına bağlı olarak ilk günlerde kişinin tükürük miktarında artış olur. Konuşmanın farklılaşması da son derece normaldir. Total proteze alışma sürecinin kısaltılması için yüksek sesle okumak ve telaffuzda zorlanılan kelimeleri tekrar etmek önerilir. Total protez dişlere alışma süresi genellikle 4 ila 6 hafta kadardır.
Parsiyel Protezler: Halk arasında kancalı diş protezi olarak bilinen ve doğal dişlerin bir kısmının olmadığı durumlarda uygulanabilen parsiyel protez, hastanın kendisi tarafından takılıp çıkarılabilir. Bölümlü protez olarak da tanımlanan parsiyel protez, kayıp ve eksik dişlerin yerine takıldığında işlevselliğin yanı sıra estetik görünüm de sağlar. Parsiyel protezler çoğunlukla akrilik ve tek parça dökümden üretilir. Var olan dişlere kroşe tellerle tutturulur. Tel görünümünün gizlenmesi için hassas bağlantılı estetik protez uygulanabilir.
İmmediat Protezler: Geçici protez olarak da bilinen immediat protezler, doğal dişlerin çekilmesiyle oluşan estetik kaygının giderilmesi için uygulanır. Dişler ilk çekildiğinde ağız içi dokularda şişlik oluşur. Kalıcı protez yapılmadan önce bu dokuların normale dönemsi için beklenmesi gerekir. Bu süreç boyunca hastanın kalıcı protezleri de hazırlanır. Dokulardaki iyileşmenin tamamlanmasıyla birlikte immediat protezler ağız ile uyumsuz hâle gelir ve kişiye kalıcı protezler uygulanır.
İmplant Üstü Protezler: İmplant, diş kaybının olduğu vakalarda hastanın çene kemiğine titanyum alaşımdan üretilen vida benzeri metal yapıdır. Diş kökü görevi gören implant, üzerindeki protezin tutunmasını kolaylaştırırken sağlamlığını da arttırır. Hiç dişi olmayan kişilerde hareketli protezin tutunmasını arttırmak amacıyla implant yapılabilir. Böylece kişinin nihai protezi, çene kemiği içinde bulunan implantlara tutturularak, çiğneme ve konuşma fonksiyonlarının etkinliği arttırılır.
Yeni Nesil Diş Protezleri
Kayıp dişler insanlar üzerinde psikolojik yönde oldukça olumsuz etkiler yaratabiliyor. Hastaların bu zorlukları yaşamaması için yeni nesil diş protezleri olarak dental implantları göstermek mümkündür.
Dental implantlar doğal bir görünüm vereceklerdir. All On Four teknikleri tam dişsiz hastalarda dört tane dental implant üzerine diş protezleri sabitlenirler. Bu teknik ile aynı gün sabitlemeler sağlanırlar. All On Four uygulanmadan önce muayeneler yapılır. Muayanelerden sonra bilgisayarlı tomografiler yapılırlar. Bu tedavi iki planda yapılır. Cerrahi ve diş protezi olarak ikiye ayrılırlar. Aynı gün içerisinde geçici protezler takılır. Üç ay gibi bir süre sonra ise kalıcı protezler takılırlar.
Kimlere Uygulanabilir?
Bu tedavi dental implant ameliyatına engel teşkil edecek herhangi bir sistemik hastalığı bulunmayan ve yeterli kemik hacmine sahip, tam dişsiz (hiç dişi olmayan) hastaların hepsine uygulanabilir. İşlem sonrası dental implantların üzerine sabitlenen geçici diş protezi hemen kullanılabilir. Ancak dental implantlar ile kemiğin kaynaşma süreci olan 3 aylık dönemde hastaların tavsiye edilen bir diyet şekliyle beslenmesi gerekir. Bu süreç tamamlandıktan sonra yapılacak daimi protez ile normal beslenme düzenine geri dönülebilir.
Avantajları nelerdir?
- Tam dişsiz hastalara aynı gün, tek bir cerrahi işlem ile sabit diş protezi yapabilme imkanı sunar.
- Sinüs lifting (sinüs yükseltme ameliyatı), kemik ilavesi gibi bir ileri cerrahi işlem uygulanmadığından operasyon daha kolaydır.
- Dental implant ameliyat süresi oldukça kısadır.
- Kullanılan dental implant sayısı azaldığı için ve ekstra cerrahi işlem gerektirmediğinden dolayı maliyeti daha da düşüktür.
- Kişiyse özel planlama, estetik bir görünüm ile gülüş estetiği sağlanır.
- Temizliği ve bakımı kolaydır.
- Hareketli diş protezi kullanamayan hastalar için uygundur.
- Dizaynı damaklı diş protezine (tam diş protezi) göre farklıdır. Hastanın damak kısmını kaplamadığı için kullanımı daha kolaydır.
- Tedavi seansı sayısı az olduğundan, şehir veya ülke dışında ikamet eden hastalar için uygundur.
Sık Sorulan Sorular
Protezlerime alışabilecek miyim?
Protezlere alışmak biraz zaman ister ve çok iyi yapılmış protezlerde bile bu durum kişiden kişiye değişir. Yeni protez, ağızda yabancı ve büyük olacaktır. Dudak ve yanaklarda doluluk hissi duyulacaktır. Alt protez daha çok hareket edip yerinden çıkabileceği için alt proteze alışmak üst proteze alışmaktan daha zordur. İlk günlerde salgı bezlerinin uyarılması sonucu tükürük miktarı artar. Bu durum zamanla geçecektir.
Protezlerimle normal yemek yiyebilecek miyim?
Bu süreçte hastaların sağ veya sol, hangi taraf daha rahatsa o taraf ile dudaklarını açmadan ve küçük lokmalar alarak yavaş yavaş çiğnemeleri önerilir. Protezlerin takıldığı ilk günlerde yumuşak yiyecekler yenmeli ve ön dişlerle kesinlikle ısırılmamalıdır. Bu durum protezlerin arka kısımlarının dokulardan uzaklaşmasına sebep olur. Dil, dudak ve yanakların protezin kontrolünde etkisi büyüktür. Eskiden protez kullanmış bir hastanın yeni bir hastaya göre alışması daha kolaydır. Hasta çok uzun süre dişsiz kalmışsa, dişsiz halde protezli olduğundan daha rahat yemek yiyebilir. Ancak bu sağlıklı değildir. Protezlerine alıştıktan sonra, protezli halde çok daha rahat yiyebilecektir. Total protezlerle normal olarak yemek yiyebilmek en azından 4-6 hafta sürer.
Protezlerimle normal konuşabilecek miyim?
Protezler, ağız ortamında az da olsa bazı seslerin telaffuzunda zorluklar gibi değişikliklere neden olabilir. Bu durumda yüksek sesle ve ayna karşısında okuma çalışması yapılmalı ve doğru söylenemeyen kelimeler tekrar edilerek normal hale getirilmeye çalışılmalıdır.
Protezlerimi 24 saat devamlı mı kullanacağım?
Hastaların protezlerine bir an önce alışabilmeleri için ilk günlerde devamlı kullanılmaları gerekir. Fakat alıştıktan sonra protezler geceleri takılmamalı, dokular dinlendirilmeli; kurumasını ve muhtemel boyutsal değişikliklerin olmasını engellemek için çıkarıldığında suda bırakılmalıdır. Bu durum dokuların sağlığı açısından çok önemlidir.
Protez yapıştırıcılarını kullanmalı mıyım?
Protez yapıştırıcılarının devamlı kullanılması, istenen bir şey değildir. Fakat gerektiğinde kısa süreli olmak üzere kullanılmasında bir sakınca yoktur. İhtiyaç olduğunda bu yapıştırıcıların nasıl kullanılacağı hekiminiz tarafından size açıklanacaktır.
Protezlerimi hayat boyunca kullanabilecek miyim?
Protezlerin hayat boyu kullanılması söz konusu değildir. Normal koşullarda beş yılda bir bazı işlemler uygulanması gerekir diye söylense de şüphesiz bu süre, hastaya göre değişkenlik gösterir. Protezlerin hayat boyu kullanılamamasının nedeni, canlı dokulardaki değişikliklerdir. Yıllar içinde protezlerin dokularla olan uyumu bozulur. Protezler bollaşır, düşmeye başlar, yemek yemek zorlaşır. Bunun protezlerle ilgisi yoktur. Tamamen canlı dokulardaki değişiklikler sonucudur.
Protezlerimin yapılması ne kadar sürecek?
Hareketli protezlerin yapımı ölçü alınmasından itibaren normalde beş seans sürer. Ancak gerekli hallerde seans sayısı artabilir. Protez takıldıktan sonra da ağza alıştırılması için hastaların birkaç seans daha gelmesi gerekebilir. Bu durumda bir hareketli protezin tamamen bitmesi ve hastanın protezini kullanabilir hale gelmesi genel olarak 1-1,5 ay sürebilir. Bu konuda hastalarımız yapım ve alışma için belirli bir süre gerektiğini bilmelidirler.
Protezlerime alıştıktan sonra diş hekimime gitmem gerekir mi?
Total protez kullanan hastalar, altı ayda bir kontrol edilmelidir. Çeşitli faktörlere bağlı olarak protez altındaki dokular değişebilir. Zamanla protez dokulara uyumunu kaybeder ve hasta bu durumu fark edinceye kadar dokularda zararlara sebep olabilir. Protezle ilgili veya ilgisiz ağızda çeşitli lezyonlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle total protez kullanan hastalar yılda en az iki kere hekim tarafından dikkatle muayene edilmelidir.
Klasik hareketli protezlerin alternatifi var mıdır?
Klasik hareketli protezlerin en çağdaş alternatifi implant-destekli protezlerdir. Bu durum özellikle alt total protezler için söz konusudur. İmplant işlemi ile protezlerin gerek tutuculuğu gerekse stabilitesi artar. Maliyet açısından daha yüksek olan bu protezlerin uygulanabilmesi için lokal ve sistemik tüm koşulların uygun olması gerekir. Protetik diş tedavisi doktoru sizi muayene ettikten sonra gerekli bilgilendirmeyi yapacaktır.
